Verwijderen van broed
Gedeeltelijke of volledige afname van broed om gevangen mijten van het bijenvolk te isoleren.
Om de varroamijt te bestrijden, kan gegrepen worden naar biotechnische methoden. Deze kunnen al dan niet gecombineerd worden met een licht chemische bestrijding (bv. oxaalzuurbehandeling). Doordat de mijten een groot deel van hun levenscyclus in bijenbroed aanwezig zijn, kan het wegnemen van broed ervoor zorgen dat een groot deel (al dan niet alle) mijten uit het volk worden verwijderd. We maken een onderscheid tussen de volledige broedafname, de arrestraammethode (deels wegnemen van broed), en het snijden van darrenbroed.
Volledige broedafname
Ideaal voer je deze techniek uit 1 of 2 weken vóór de laatste honingoogst, meestal in juli. Pas ze niet toe later dan 8 weken voor het einde van het broedseizoen.
Doorzoek de onderste broedkamer naar goede voederramen met honing en stuifmeel. Breng deze aan de zijkanten in een nieuwe romp.
Plaats een broedraam met enkel open broed in het midden van de nieuwe romp. Dit raam dient als vangraam voor de mijten die nog op de bijen zitten. Van zodra dit raam verzegeld is, zal het uit het volk verwijderd worden.
Schud of veeg de bijen van de andere broedramen in de nieuwe romp en zet de broedramen weg in een aparte broedverzamelaar. Zorg ervoor dat de koningin in de nieuwe romp komt.
Vul de lege plekken op met opgebouwde ramen of met waswafels. Afhankelijk van de honingflow op dat moment zullen de ramen snel gevuld worden met honing. Als er weinig voedsel te vinden is, voeder je de bijen best met honingwater bij.
Indien er een honingzolder op het volk stond, kan je deze op de nieuwe romp plaatsen met een moerrooster ertussen.
Breng bijen in de broedverzamelaar of verplaats enkele broedramen met opzittende bijen naar de broedverzamelaar. Als je bijen toevoegt mogen deze van verschillende volken afkomstig zijn (bij voorkeur uit honingzolders), aangezien er geen koningin aanwezig is. Zorg voor voldoende jonge bijen om het broed te verzorgen.
Verplaats de broedverzamelaar bij voorkeur op een nieuwe bijenstand. Anders vliegen de vliegbijen terug af naar het oude volk. Controleer de broedverzamelaar na 21 tot 24 dagen. In dit volk kan makkelijk een nieuwe koningin geïntroduceerd worden indien gewenst.
Controleer na 7 tot 10 dagen of de koningin mooi aan de leg is in de opgebouwde ramen van de nieuwe romp. Kijk na of het vangraam ondertussen is verzegeld. Zoja, haal je dit uit het volk en smelt je het om. Op die manier verwijder je de meeste mijten die bij de broedverwijdering nog op de bijen zaten.
Van zodra het broed in de broedverzamelaar is uitgelopen, kan het volk behandeld worden tegen de varroamijt met bijvoorbeeld oxaalzuur.
Arrestraammethode (deels wegnemen van broed)
Er zijn verschillende mogelijke combinaties van aantal ramen, type broed (werksters of darren), moment van behandeling en behandelingsduur (Fries & Hansen, 1989; Calis et al., 1999a; Büchler et al., 2020). De meerderheid van de imkers in België past (een versie van) deze methode nog niet toe, waardoor we dus kunnen spreken van een innovatieve methode. Desalniettemin kun je aan de jaartallen van enkele van de gerefereerde wetenschappelijke publicaties zien dat deze methode al in de jaren ’90 in verschillende versies uitgewerkt was en voldoende goed werkt als alleenstaande varroabehandeling (mits tweemaal per jaar toegepast indien nodig: varroamijten tellen!). Hier stellen we een versie voor die naar onze ervaring goed werkt in België en uitvoerig beschreven is in het uitgebreide artikel over de arrestraammethode op de website van Honeybee Valley. .
Je combineert deze methode best met het snijden van darrenbroed in het voorjaar. Start de arrestperiode rond 15 juni, afhankelijk van wanneer de dracht eindigt in jouw omgeving. Werk je met twee broedruimtes (vb. Simplex): zet de broedbak met het meeste broed beneden, zodat je de kooi in de onderste broedbak kan aanbrengen. Op die manier is er voldoende plaats voor de kooi in de kast. Bij sommige simplexkasten kan je de simplex-arrestkooi in de bovenste broedbak hangen. Test dit op voorhand.
Zoek de koningin. Hang voorzichtig de arrestraamkooi in het midden van de broedruimte. Voeg een raam met open broed toe + 1 raam met een waswafel. Laat de koningin daarna rustig inlopen of neem het raam met open broed waarop de koningin liep en hang dit in de kooi. Sluit het deksel.
Dag 12: Doe de kooi voorzichtig open. Haal het raam dat verzegeld broed heeft eruit. Doe dit met de nodige voorzichtigheid en rust zodat de koningin niet ontsnapt. Hang op die plaats een uitgebouwd raam. Sluit de kooi. Opgepast: controleer of er buiten de arrestraamkooi nieuw broed is. Indien ja, zoek de tweede koningin en verleng je methode met 12 dagen. Dit komt vaker voor, vooral als je met oudere koninginnen werkt.
Organiseer je wasverwerking zo dat je alle uitgenomen broedramen meteen kan smelten. Doe dit zeker op dag 24, er komen per volk immers 2 ramen uit…
Dag 24: Doe de kooi voorzichtig open. Haal de 2 ramen met verzegeld broed eruit. Doe dit opnieuw met de nodige voorzichtigheid en rust. Verwijder de arrestraamkooi en voeg eventueel nieuwe ramen met waswafels toe. Controleer na een paar dagen of de koningin weer vlot aan de leg is.
Lees hier het uitgebreide artikel over de arrestraammethode op de website van Honeybee Valley.
Darrenbroed snijden
In het voorjaar kan darrenbroed gesneden worden als onderdeel van een geïntegreerde varroabestrijdingsstrategie in om veel van de mijten in het broed weg te nemen (Calderone, 2005). Het verwijderen van darrenbroed kan zelfs als een (bijna) volledige varroabehandeling beschouwd worden wanneer meerdere malen herhaald en gecombineerd met een broedloze fase door het splitsen van kolonies (6 maal in Calis et al., 1999b). varroamijten hebben een voorkeur voor darrenbroed over werksterbroed om zich voort te planten. Dit komt doordat darren een langere levenscyclus hebben en de cellen groter zijn.
Je kan een volledige darrenwafel in het volk hangen of je kan een 2- of 3-opgedeeld raam met deels werkster- en deels darrenraat gebruiken. In de maand april wordt deze vlot door de bijen uitgebouwd en belegd door de koningin.
Van zodra het broed verzegeld is, kan het uitgesneden worden. Dit broed kan onmiddellijk gesmolten worden om nieuwe waswafels van te genereren of ze kan aan de vogels gevoederd worden. Deze zijn verlekkerd op de bijenpoppen.
Referenties:
Büchler, R., Uzunov, A., Kovačić, M., Prešern, J., Pietropaoli, M., Hatjina, F., … Nanetti, A. (2020). Summer brood interruption as integrated management strategy for effective Varroa control in Europe. Journal of Apicultural Research, 59(5), 764–773. https://doi.org/10.1080/00218839.2020.1793278
Calderone, N. W. (2005). Evaluation of Drone Brood Removal for Management of Varroa destructor (Acari: Varroidae) in Colonies of Apis mellifera (Hymenoptera: Apidae) in the Northeastern United States, Journal of Economic Entomology, 98(3): 645-650. https://doi.org/10.1603/0022-0493-98.3.645
Calis, J. N. M., Boot, W. J., Beetsma, J., Van Den Eijnde, J. H. P. M., De Ruijter, A., & Van Der Steen, J. J. M. (1999b). Effective biotechnical control of Varroa: applying knowledge on brood cell invasion to trap honey bee parasites in drone brood. Journal of Apicultural Research, 38(1-2), 49-61. https://doi.org/10.1080/00218839.1999.11100995
