Επιλέξτε τις καλύτερες αποικίες ως δότες προνυμφών
Χαρακτηριστικά όπως η παραγωγικότητα, η ανάπτυξη, η σμηνουργία, η επιθετικότητα, ανθεκτικότητα σε συγκεκριμένες ασθένειες οφείλονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στη φυλή και στην ποιότητα της βασίλισσας.
Επιλογή (selection) είναι η αξιολόγηση των ατόμων, που βασίζεται στον καθορισμό και επιλογή των χαρακτηριστικών τους και την ικανότητά τους να μεταβιβάζουν αυτά τα χαρακτηριστικά και τους υπόλοιπους χαρακτήρες, στους απογόνους τους. Η επιλογή είναι ένα σημαντικό τμήμα σε κάθε πρόγραμμα βελτίωσης. Στην επιλογή, ο σκοπός της αναπαραγωγής είναι να αλλάξει η συχνότητα των γονιδίων που καθορίζουν ιδιαίτερα γνωρίσματα για τον προσδιορισμό βασικών χαρακτήρων. Θέλουμε να διευρυνθεί, μια κληρονομική βάση η οποία θα φέρει και θα διατηρήσει βασικά χαρακτηριστικά που έχουν σαν κύριο γνώμονα τη βελτίωση και κατ επέκταση την απόδοση των μελισσιών αυτών. Η ποιότητα της βασίλισσας επηρεάζει αναμφισβήτητα την αποδοτικότητα και τη συμπεριφορά ολόκληρου του μελισσιού. Η αναπαραγωγή και η γονιμοποίηση της βασίλισσας αποτελούν κύρια στάδια της ζωής της τα οποία καθορίζουν τη μετέπειτα πορεία του μελισσιού. Χαρακτηριστικά όπως η παραγωγικότητα, η ανάπτυξη, η σμηνουργία, η επιθετικότητα, η ανθεκτικότητα σε συγκεκριμένες ασθένειες οφείλονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στη φυλή και στην ποιότητα της βασίλισσας και σε κάποιο βαθμό σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Άρα το πιο σημαντικό στην παραγωγή βασιλισσών είναι η επιλογή του γενετικού υλικού. Η επιλογή είναι συνιφασμένη έκφραση με την βελτίωση του γενετικού υλικού.
Βελτίωση είναι η συστηματική σύζευξη επιλεγμένων ατόμων (μετά από συγκεκριμένες παρατηρήσεις και μετρήσεις δύο ετών) για την παραγωγή απογόνων που να εμπεριέχουν επιθυμητά χαρακτηριστικά. Οι προσπάθειες δεν ολοκληρώνονται σε ένα έτος απεναντίας μάλιστα συνεχίζονται για πολλά χρόνια ώστε να διατηρηθεί ζωντανή η συνεχής ανανέωση και βελτίωση του γενετικού υλικού. Ο βασικός σκοπός της βελτίωσης είναι η συγκέντρωση των επιθυμητών χαρακτήρων σε μια φυλή, η αύξηση της έντασης με την οποία εκφράζονται και ταυτόχρονα ο περιορισμός των ανεπιθύμητων χαρακτήρων. Με την έναρξη του προγράμματος βελτίωσης, πρέπει να αποφασίσει ποιοι χαρακτήρες είναι οι πιο σημαντικοί και επικεντρώνει την προσπάθειά του σ ’αυτούς.
Η βελτίωση είναι μια αναγκαία συνεχής διαδικασία ώστε να αποκτηθεί αλλά και να διατηρηθεί βελτιωμένο γενετικό υλικό. Δεν είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε να διατηρήσουμε το γενετικό υλικό με επιλεγμένα χαρακτηριστικά χωρίς συνεχή επιλογή. Η πρόοδος της βελτίωσης αρχίζει να φθίνει μόλις η επιλογή «χαλαρώσει» στον βελτιωμένο πληθυσμό.
Δεν υπάρχει απλή συνταγή για τη βελτίωση της μέλισσας, η οποία να δουλεύει πάντοτε και να απαιτεί μικρή προσπάθεια από την πλευρά του μελισσοκόμου. Ο βελτιωτής πρέπει να κάνει προσεκτικές παρατηρήσεις σε κάθε μελίσσι που μελετά και να παρέχει (εφοδιάζει) πολλούς επιλεγμένους κηφήνες ώστε να βεβαιώνεται ένα μεγάλο μέρος των βασιλισσών του συζευγνύονται με τους επιθυμητούς κηφήνες. Στην κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να διατηρείται μελισσοκομείο το οποίο θα χρησιμοποιείται μόνο για τη λήψη και καταγραφή δεδομένων μετά από συνεχή παρακολούθηση όλων των χαρακτήρων που αναφέρονται παρακάτω. Ακολουθεί επεξεργασία των στοιχείων και επιλογή του καλύτερου μελισσιού για να χρησιμοποιηθεί στην παραγωγή βασιλισσών.
Ώριμα βασιλικά κελιά
Περιποίηση βασιλικών κελιών
Αποτυχία επιλογής ίδιας ηλικίας προνυμφών
Η παραγωγή και η ανανέωση των βασιλισσών θεωρείται επιβεβλημένη για την άσκηση σωστής και επαγγελματικής μελισσοκομίας. Καλή και νέα βασίλισσα σημαίνει ότι έχουμε ένα μελίσσι δυνατό, παραγωγικό και ανθεκτικό στις ασθένειες. Το να παράγουμε βασίλισσες δεν είναι δύσκολο, το να παράγουμε όμως ποιοτικές βασίλισσες που είναι και το ζητούμενο, απαιτεί προσοχή, αρκετή εργασία και σύνεση. Αν δεν υπάρχει σωστή βασίλισσα στην κυψέλη δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να εφαρμόσουμε συστήματα εκμετάλλευσης που στόχο έχουν τη γρήγορη ανάπτυξη και αξιοποίηση τους στην παραγωγή μελιού. Οι χειρισμοί που εφαρμόζουμε δεν βρίσκουν αντίκρισμα για τον απλούστατο λόγο ότι δεν αφομοιώνονται από το μελίσσι λόγω παρουσίας κακής βασίλισσας. Η ποιότητα της βασίλισσας επηρεάζει αναμφισβήτητα την αποδοτικότητα και τη συμπεριφορά ολόκληρου του μελισσιού. Η αναπαραγωγή και η γονιμοποίηση της βασίλισσας αποτελούν κύρια στάδια της ζωής της τα οποία καθορίζουν τη μετέπειτα πορεία του μελισσιού. Χαρακτηριστικά όπως η παραγωγικότητα, η ανάπτυξη, η σμηνουργία, η επιθετικότητα, η ανθεκτικότητα σε συγκεκριμένες ασθένειες οφείλονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στη φυλή και στην ποιότητα της βασίλισσας και σε κάποιο βαθμό σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Από κει και πέρα όμως η αναπαραγωγική ικανότητα και πληρότητα της σπερματοθήκης της βασίλισσας εξαρτάται με τη σειρά του από τη διαθεσιμότητα και αναπαραγωγική ικανότητα των κηφήνων.
Νέα βασίλισσα
Χαρακτιριστικό παραγωγικότητας μελιού
Χαρακτιριστικό γόνου
Παρά τον τεράστιο ρόλο της βασίλισσας σ’ ένα μελίσσι, αρκετοί μελισσοκόμοι αφήνουν τις μέλισσες από μόνες τους να αλλάξουν τη βασίλισσα. Η βασίλισσα ζει μέχρι και πέντε έτη, αλλά από το δεύτερο έτος και μετά πέφτει σημαντικά ο ρυθμός ωοτοκίας της. Αν θεωρήσουμε ότι το μελίσσι θα την αντικαταστήσει το τέταρτο έτος, στην ουσία τα δύο τελευταία έτη είναι ζημιογόνα για τον μελισσοκόμο. Αυτά τα μελίσσια δεν αναπτύσσονται με ρυθμούς που εμείς επιθυμούμε. Έχουν μία σχετική ανάπτυξη στην αρχή της άνοιξης και από κει και πέρα η απόλυτη καθίζηση. Η καθυστερημένη αντικατάσταση έχει ως αποτέλεσμα να αδυνατίζει το μελίσσι και να μειώνονται σημαντικά οι αποδόσεις του. Αυτό οφείλεται στο ότι η ωοτοκία της βασίλισσας περιορίζεται μετά το δεύτερο έτος της ηλικίας της, ενώ η αντικατάστασή της γίνεται πολύ αργότερα. Στην ουσία δηλαδή χάνουμε δύο ολόκληρα παραγωγικά έτη. Η εκτροφή και παραγωγή γονιμοποιημένων βασιλισσών απαιτεί αυστηρή τήρηση χρονοδιαγράμματος και φυσικά γνώσεις βιολογίας της μέλισσας. Η παραγωγή βασιλισσών προϋποθέτει επιλογή και σ’ αυτό βοηθά η καταγραφή των αποτελεσμάτων των δύο προηγούμενων χρόνων σε αυτά που προαναφέραμε. Επαναλαμβάνουμε δεν επιλέγουμε μελίσσια επιθετικά, μελίσσια με τάση σμηνουργίας ή που έχουν εμφανίσει ασθένειες του γόνου, όπως ασκοσφαίρωση ή σηψηγονία. Να είστε σίγουροι ότι αυτά τα χαρακτηριστικά μεταφέρονται και στις επόμενες γενιές. Από τα μελίσσια που επιλέγονται άλλα χρησιμοποιούνται για την εκτροφή κηφήνων όπου αργότερα θα συζευχθούν με τις παρθένες βασίλισσες ενώ τα υπόλοιπα για την λήψη των προνυμφών που θα εξελιχθούν σε βασίλισσες.
Παρακάτω δύο από τα χαρακτηριστικά που εξετάζονται σε σύστημα επιλογής και βελτίωσης γενετικού υλικού
