Προσδιορισμός της καλύτερης εποχής για την αντιμετώπιση του βαρρόα ανάλογα με τις εθνικές κλιματικές ζώνες

Συνεχής και συχνή μέτρηση του Βαρρόα, όλη τη διάρκεια του έτους αποτελεί πλέον τον ενδεδειγμένο τρόπο προσδιορισμού του ποσοστού προσβολής για να καθοριστεί με ακρίβεια ο χρόνος και η επιλογή κατάλληλης μεθόδου εφαρμογής.
Η επιτυχής διαχείμαση απαιτεί μεγάλο αριθμό ενήλικων μελισσών. Το μέγεθος του χειμερινού σμήνους σχετίζεται άμεσα με τις πιθανότητες επιβίωσής του. Επομένως, ο στόχος της ορθολογικής καταπολέμησης του βαρρόα είναι να αποτραπεί η έκθεση των χειμερινών μελισσών σε ακάρεα και ιούς που μεταδίδονται από τα ακάρεα κατά την ανάπτυξή τους. Η χειμερινή αναπαραγωγή μελισσών επηρεάζεται από μια σειρά παραγόντων, όπως η φωτοπερίοδος, η διαθεσιμότητα νέκταρ και γύρης, ο γόνος οι φερομόνες συλλεκτριών, η ποιότητα της βασίλισσας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλα αυτά βασίζονται στο περιβάλλον και όχι στο ημερολογιακό έτος. Δεν θα συμβαίνει ακριβώς την ίδια ώρα κάθε χρόνο, ή την ίδια ώρα σε διαφορετικές τοποθεσίες (ή γεωγραφικά πλάτη) κάθε χρόνο.
Για να προστατευθούν αυτές οι χειμερινές μέλισσες, το μελίσσι πρέπει να αντιμετωπιστεί με ένα αποτελεσματικό ακαρεοκτόνο πριν αναπτυχθεί η πλειοψηφία των χειμερινών μελισσών. Αυτό διασφαλίζει ότι οι αναπτυσσόμενες χειμερινές νύμφες δεν παρασιτούν από ακάρεα φορτωμένα με ιούς και έτσι δεν θα υποφέρουν κατά την εκκόλαψή τους.
Τα επίπεδα των ακάρεων κορυφώνονται στα μελίσσια στα τέλη Σεπτεμβρίου έως τον Οκτώβριο. Εάν η θεραπεία δεν γίνει μέχρι αυτή την περίοδο, τότε η πλειοψηφία των χειμερινών μελισσών θα έχει εκτραφεί παρουσία μεγάλων ποσοτήτων ακάρεων. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι όσο νωρίτερα εφαρμόζεται η θεραπεία, τόσο χαμηλότερα είναι τα επίπεδα ακάρεων κατά την περίοδο της χειμερινής αναπαραγωγής μελισσών.
Επομένως, ο ορθολογικός έλεγχος του βαρρόα περιλαμβάνει θεραπεία αμέσως μετά την απομάκρυνση του μελιού από την καλοκαιρινή άνθηση από την κυψέλη, μεγιστοποιώντας έτσι τις χειμερινές μέλισσες που παράγονται παρουσία χαμηλών αριθμών ακάρεων. Εάν αφήσετε τη θεραπεία μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου, κινδυνεύετε να εκθέσετε την πλειοψηφία των χειμερινών μελισσών σε υψηλά επίπεδα βαρρόα στην κυψέλη.
Ένα βασικό σημείο που πρέπει να προσέξετε είναι ότι, παραδόξως, όσο νωρίτερα εφαρμόζεται το ακαρεοκτόνο, στη διάρκεια του καλοκαιριού τόσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα ακάρεων στο τέλος του έτους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα ακάρεα που επιβιώνουν από τη θεραπεία –και μερικά πάντα το κάνουν– αναπαράγονται στη συνέχεια στη μικρή ποσότητα γόνου που εκτρέφεται αργά την περίοδο του Φθινοπώρου. Αυτό είναι που απαιτεί μια θεραπεία στα μέσα του χειμώνα. Χωρίς αυτό, τα επίπεδα των ακάρεων αυξάνονται χρόνο με το χρόνο και δεν μπορούν να ελεγχθούν με μία μόνο θεραπεία στα τέλη του καλοκαιριού.
Ιστορικά οι μελισσοκόμοι εφαρμόζουν τη θεραπεία μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς. Αυτό μάλλον είναι πολύ αργά. Το ακαρεοκτόνο που χρησιμοποιείται εκείνη τη στιγμή είναι το οξαλικό οξύ, μια θεραπεία που είναι αν-αποτελεσματική έναντι των ακάρεων στα κλειστά κελιά γόνου που ενδεχομένως υπάρχουν. Για μέγιστη αποτελεσματικότητα πρέπει να εφαρμόζεται όταν το μελίσσι είναι χωρίς γόνο. Η εκτροφή γόνου συνήθως ξεκινά (αν τελειώσει, πάλι εξαρτάται από το κλίμα) γύρω στο χειμερινό ηλιοστάσιο. Καθυστερώντας τη θεραπεία μέχρι τις γιορτές των Χριστουγέννων ή ακόμα και στις αρχές Ιανουαρίου, ορισμένα ακάρεα θα είναι ήδη απρόσιτα μέσα στα κελιά.

Ελέγχω τα μελίσσια μου για γόνο – και συνήθως κάνω θεραπείες τον Νοέμβριο ή αρχές Δεκεμβρίου. Εάν δεν μπορώ να ελέγξω οπτικά, εφαρμόζω τη θεραπεία κατά το πρώτο παρατεταμένο κρύο του χειμώνα, Κατά προτίμηση σε θερμοκρασίες πάνω από 8 βαθμούς. Με τη θεραπεία όταν το μελίσσι είναι χωρίς γόνο, μπορώ να είμαι σίγουρος ότι η παρέμβασή μου θα έχει το μέγιστο αποτέλεσμα. Αν χρησιμοποιηθούν σωστά – η σωστή δόση τη σωστή στιγμή και για τη σωστή διάρκεια – η πλειονότητα των ακαρεοκτόνων είναι ικανά να μειώσουν τα επίπεδα ακάρεων κατά πάνω από 90%.
Συνοψίζοντας ορθολογικός έλεγχος του βαρρόα απαιτεί κατανόηση των στόχων της θεραπείας – προστασία των χειμερινών μελισσών και ελαχιστοποίηση των επιπέδων ακάρεων για την αρχή της επόμενης σεζόν – και εκτίμηση του τρόπου με τον οποίο αυτό μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα με τη χρήση ακάρεων κατάλληλα για το περιβάλλον και την κατάσταση του μελισσιού. Ο ορθολογικός έλεγχος του βαρρόα περιλαμβάνει επίσης την κατανόηση της βιολογίας των μελισσών και την επίγνωση της επιρροής των αποφάσεών μας (π.χ. συνωστισμός μελισσιών σε μελισσοκομεία που αυξάνει τη μετάδοση ακάρεων και ασθενειών) στις μέλισσές μας. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν είναι δύσκολο, δαπανηρό ή χρονοβόρο… και τα οφέλη από την παρουσία ισχυρών, υγιών, παραγωγικών μελισσιών είναι σημαντικά.
Στην Ελλάδα έχουμε την εκμετάλλευση του πεύκου στο οποίο το μελίσσι ξεγονεύει. Είναι η καλύτερη περίοδος να κάνουμε καταπολέμηση του βαρρόα πριν η βασίλισσα αρχίσει να γεννάει τις φθινοπωρινές μέλισσες οι οποίες και θα ξεχειμωνιάσουν. Επίσης έχουμε τις αλκυονίδες ημέρες τον Ιανουάριο στις οποίες οι θερμοκρασίες επιτρέπουν να κάνουμε μελισσοκομικές επεμβάσεις ενώ βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα και η βασίλισσα δεν έχει ξεκινήσει την ωοτοκία ( κυρίως στην Βόρεια Ελλάδα).